کد مطلب:211389 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:126
ادب و ادبیات در عصر امام صادق
این مقاله در رساله اشعة من حیات الصادق به قلم استاد انیس المقدس استاد دانشگاه بیروت نگارش یافته كه با اختصار ترجمه و نقل شده است ص 76.
عصر امام صادق علیه السلام عصر حوادث و انقلابات سیاسی و فكری و ادبی بوده است كه از دوره عبدالملك بن مروان در شام تا اواسط عهد منصور عباسی كه بغداد را ساحت و در آنجا مركز خلافت را تشكیل داد عصری است كه آبستن به حوادثی عظیم بود كه نتیجه آن تغییر خلافت شد و این كار در آن عصر اول اسلام كار آسانی نبود خاصه كه امویان برای حفظ حكومت جابرانه خود خلق را می دوشیدند و به هواخواهان خود پول ها می دادند و چنانچه در كتاب جهان اسلام و تاریخ مفصل اسلام راجع به ثروت اواخر عهد اموی و عمال آن دولت نوشتیم بنی امیه و آل مروان عمال خود را در انواع جور و ستم آزاد گذاشته بودند تا هر كاری بخواهند بكنند و بر گردن مردم سوار شوند ولی حكومت آنها را كه خود سهیم در این منافع هستند حفظ كنند و در این صورت قطع دست این عمال از آن ممالك پهناور حجاز - عراق - ایران - افریقا - كار آسانی نبود و لذا انقلاب عظیمی برپا كرد تا به همت ایرانیان هواخواه علویین دست امویین از كار كوتاه شد نهایت چون علویین قبول نكردند بنی عباس به زمامداری رسیدند و باز هم فتنه و آشوب و انقلاب روی حب و بغض معزول و منصوب ادامه داشت.
رجال كشوری و لشكری از یك طرف اعمال نفوذ می كردند و متفكرین و مقتدایان علمی و مفتیان مذهبی از طرفی دیگر حامی زمامداران خود بودند مثلا قتیبة بن مسلم و حجاج بن یوسف و موسی بن نصیر و طارق بن زیاد و مختار و ابومسلم خراسانی هر یك برای خود و امام خود سخت فعالیت داشتند.
اما رجال علم و ادب از روات و نحاة و شعراء و فقها نیز در همین خلال از فرصت اشتغال سیاسیون با هم استفاده كرده و دور محور وجود امام باقر و صادق (ع) را گرفته علم ادب را
[ صفحه 228]
توسعه دادند و ادبیات عرب را روشن كردند و یك صورت معنوی به آن دادند - اباعمرو بن العلاء - اباعبیده اصمعی - حماد و مفضل الضبیی - سیبوبه - خلیل ابن احمد - كسائی و افراد دیگری كه طبقه ادباء را تشكیل می دهند همه از بزرگان اهل لغت و علم و ادب و روایت و شعر و فرهنگ بوده و شعراء و گویندگانی چون اخطل و جریر و فرزدق و عمر بن ابی ربیعه و ذی الرمه و بشار و مروان و سید حمیری و نویسندگان و منشیانی مانند عبدالحمید كاتب - عبدالله بن المقفع - محدثین بزرگی مانند ربیعة الرای - ابی حنیفه مالك بن انس - عاصم بن سلیمان - شعبة بن الحجاج و غیره.
ستارگان برازنده علم و ادب قرن دوم می باشند و اكثر این علماء در علم لغت مشترك و پایه علمی و لغوی آنها بسیار محكم و قوی بوده و لغت عرب را تجزیه و تركیب و تحلیل و تفكیك از هم كردند و به یك صورت مهذب و مبوبی درآوردند.
عصر امام صادق علیه السلام عصر حوادث و انقلابات سیاسی و فكری و ادبی بوده است كه از دوره عبدالملك بن مروان در شام تا اواسط عهد منصور عباسی كه بغداد را ساحت و در آنجا مركز خلافت را تشكیل داد عصری است كه آبستن به حوادثی عظیم بود كه نتیجه آن تغییر خلافت شد و این كار در آن عصر اول اسلام كار آسانی نبود خاصه كه امویان برای حفظ حكومت جابرانه خود خلق را می دوشیدند و به هواخواهان خود پول ها می دادند و چنانچه در كتاب جهان اسلام و تاریخ مفصل اسلام راجع به ثروت اواخر عهد اموی و عمال آن دولت نوشتیم بنی امیه و آل مروان عمال خود را در انواع جور و ستم آزاد گذاشته بودند تا هر كاری بخواهند بكنند و بر گردن مردم سوار شوند ولی حكومت آنها را كه خود سهیم در این منافع هستند حفظ كنند و در این صورت قطع دست این عمال از آن ممالك پهناور حجاز - عراق - ایران - افریقا - كار آسانی نبود و لذا انقلاب عظیمی برپا كرد تا به همت ایرانیان هواخواه علویین دست امویین از كار كوتاه شد نهایت چون علویین قبول نكردند بنی عباس به زمامداری رسیدند و باز هم فتنه و آشوب و انقلاب روی حب و بغض معزول و منصوب ادامه داشت.
رجال كشوری و لشكری از یك طرف اعمال نفوذ می كردند و متفكرین و مقتدایان علمی و مفتیان مذهبی از طرفی دیگر حامی زمامداران خود بودند مثلا قتیبة بن مسلم و حجاج بن یوسف و موسی بن نصیر و طارق بن زیاد و مختار و ابومسلم خراسانی هر یك برای خود و امام خود سخت فعالیت داشتند.
اما رجال علم و ادب از روات و نحاة و شعراء و فقها نیز در همین خلال از فرصت اشتغال سیاسیون با هم استفاده كرده و دور محور وجود امام باقر و صادق (ع) را گرفته علم ادب را
[ صفحه 228]
توسعه دادند و ادبیات عرب را روشن كردند و یك صورت معنوی به آن دادند - اباعمرو بن العلاء - اباعبیده اصمعی - حماد و مفضل الضبیی - سیبوبه - خلیل ابن احمد - كسائی و افراد دیگری كه طبقه ادباء را تشكیل می دهند همه از بزرگان اهل لغت و علم و ادب و روایت و شعر و فرهنگ بوده و شعراء و گویندگانی چون اخطل و جریر و فرزدق و عمر بن ابی ربیعه و ذی الرمه و بشار و مروان و سید حمیری و نویسندگان و منشیانی مانند عبدالحمید كاتب - عبدالله بن المقفع - محدثین بزرگی مانند ربیعة الرای - ابی حنیفه مالك بن انس - عاصم بن سلیمان - شعبة بن الحجاج و غیره.
ستارگان برازنده علم و ادب قرن دوم می باشند و اكثر این علماء در علم لغت مشترك و پایه علمی و لغوی آنها بسیار محكم و قوی بوده و لغت عرب را تجزیه و تركیب و تحلیل و تفكیك از هم كردند و به یك صورت مهذب و مبوبی درآوردند.